مولف : دکتر محمد زهرایی جراح استخوان و مفاصل ( ارتوپد )
تزریق داخل زانو :
تزریق بداخل مفصل ؛ کنار تاندون ؛ بورس ؛ محل اتصال تاندون یا عضله به استخوان ؛ کیست ؛ از دیرباز از جمله بهترین ؛ راحت ترین و بی عارضه ترین درمان های ارتوپدی بوده است و عموما از تزریق کورتون استفاده می شده است و تاثیر بسیار خوبی از آن قابل حصول بوده است . اما امروزه تزریق اسید هیالورونیک ؛ PRP؛ ازون بسیارموثر نشان داده شده و بخصوص در مورد تزریق داخل زانو عملا جای کورتون را گرفته اند .
تزریق کورتون :
کورتیکوستروئیدها ترکیباتی هستند که در بدن انسان به طور طبیعی وجود دارند ؛ یکی از مهمترین کارکردهای آن در بدن انسان هورمون کورتیزول است که با تاثیر بر گستره وسیعی از سیستمهای بدن بعنوان هورمون ضد استرس شناخته میشود ؛ بعنوان دارو به اشکال مختلفی تولید میشود و کارکرد آن در دوزهای معمول بعنوان ضدالتهاب می باشد که در طیف وسیعی از مشکلات ارگانهای مختلف کاربرد دارد ؛ در دوزهای بالا باعث مهار سیستم ایمنی میشود که عموما در مهار بیماریهای خودایمنی بکار میرود .
عموما داروی نسبتا بی عارضه در نظر گرفته میشود ؛ اما آثار بسیار خوب درمانی آن و تاثیر آن در بسیاری از بیماریها ( که باعث شده عملا در تمامی رشته های طب تجویز شود ) هم باعث مصرف بی مورد و اضافی و گاها سرخود آن توسط عده ای شده و در واکنش به این موضوع باعث بزرگنمایی شدید عوارض آن توسط عده ای دیگر شده است . به هر حال همانند هر دارویی لازم است بدرستی استفاده شود ؛ مهمترین عارضه آن در دوزهای بالا کاهش قدرت سیستم ایمنی میباشد و در مصرف طولانی ممکن است اختلالات سوخت و سازی و پوکی استخوان ایجاد نماید .
اما تزریق کورتون موضعی در بافتها عملا هیچگونه آثار سیستمی در بدن ایجاد نمیکند و هیچ عارضه عمومی ندارد بخصوص که شکل کورتون تزریقی نوع مخصوص کند جذب می باشد که عموما بصورت ترکیب کورتورن با یک ماده نگهدارنده و به رنگ شیری است ؛ نوع دقیق ترکیب کورتون ممکن است ؛ پردنیزولون ؛ بتامتازون ؛ تریامسینولون باشد و بسته به برند ممکن است نام های مختلفی داشته باشد .
تزریق کورتون در مفصل زانو باعث کاهش التهاب میشود ؛ با ایجاداثر مستقیم بر روی سلول های التهابی به اضافه مهار واکنش عروقی افزایش یافته و نیز کاهش ترشح واسطه های التهابی و کاهش ترشح بیش از حد سینوویال التهابی توسط سلول های سینوویوم ؛ همانطور که در مباحث قبلی ذکر شد ؛ التهاب باعث علائم درد مفصل و اسپاسم عضلات میشود و همچنین باعث تخریب بیشتر غضروف مفصلی و ممانعت از فعال شدن روند ترمیمی می شود ؛ به هر ترتیبی که بتوان التهاب را کاهش داد به وضعیت مفصل کمک میشود و تزریق کورتون بداخل مفصل یکی از این راه هاست اما در آرتروز زانو هیچ اقدامی نباید معجزه گر تلقی شود ؛ کاهش فشار بر مفصل ؛ تقویت کوادریسپس ؛ دارو و مجموعه کل اقدامات در کنار هم باید باشند و البته تاثیر مثبت هریک با بقیه نیز هم افزایی دارد .
تزریق کورتون در کنار تاندون های اطراف زانو و نیز در بورس های اطراف زانو نیز کاربرد دارد ؛ همچنین تزریق داخل مفصلی در اتاق عمل پس از بسیاری از اعمال جراحی جهت کاهش درد و التهاب زانو پس از عمل و بازتوانی سریع ؛ انجام میشود .
تزریق مواد بی حس کننده موضعی :
گاها به همراه کورتون یا سایر موارد در وجود درد شدید یا پس از جراحی استفاده میشود ؛ ممکن است کوتاه اثر یا با تاثیر چند ساعته باشد ؛ آثار درمانی مستقیمی ندارد اما در کاهش درد و تسریع بازتوانی موثر است .
Platelet Rich Plasma (PRP) :
روش درمانی است با پایه استفاده از پلاکت های خون که در سالیان اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته است ؛ پلاکت ها شبه سلول هایی هستند در گردش خون که کیسه هایی دارند حاوی مواد ایجاد کننده انعقاد و نیز فاکتورهای رشد بافتی ؛ از قدیم بیشتر کارکرد انعقادی آن ها مورد توجه قرار گرفته بود ؛ به این ترتیب که در صورت آسیب بافت عروق و شریان های ریز داخل بافت نیز پاره میشوند ؛ با پارگی شریان جدار داخلی آن نیز پاره شده و بخش های عمقی تر جداره بدون پوشش شده و پلاکت ها به آن چسبیده و پاره میشوند و فاکتورهای انعقادی را آزاد می کنند وشبکه توری شکلی ایجاد و خود پلاکت ها و سلول های خونی در آن گیر کرده و لخته ایجاد و خونریزی بند میاید ؛ اما همین پلاکت ها دارای کیسه های از فاکتور رشد نیز هستند و آزاد شدن این فاکتورها در محل باعث میشود که سلول های بنیادی در محل جهت ترمیم بافت تحریک شوند و بافت آسیب دیده به تدریج ترمیم شود ؛ به عبارتی امروزه عملکرد دوم پلاکت ها یعنی شروع ترمیم مورد توجه و بررسی قرار گرفته است و یکی از نتایج آن استفاده از پلاکت ها جهت تحریک و تسریع ترمیم در بافت های مختلف می باشد .
فاکتور های رشد پلاکتی
تاثیر فاکتورهای رشد پلاکتی برای ترمیم بافت آسیب دیده
نقش پلاکت در انعقاد خون
بقاء و ترمیم بافتی روش بسیار پیچیده ای است که بر پایه وجود سلول های بنیادی و تحریک آنها به تکثیر و تمایز توسط فاکتورهای رشد صورت میگیرد ؛ اساسا در بدن همه عمل کردها توسط سلول ها صورت میگیرد ؛ و حیات بافت وابسته به تولید دائم سلول ها و جایگزینی سلول های مرده توسط سلول های جدید می باشد ( بقای دینامیک ) ؛ در بافتهایی که در تماس با محیط خارج هستند مثل پوست و پوشش دستگاه گوارش و ریه سلول ها بسرعت مرده و جایگزین میشوند ؛ خون هم همینطور ؛ در بافت های همبندی یعنی استخوانی و غضروفی و رباط و تاندون ؛ با توجه به اینکه سلول باید با ایجاد ماده زمینه ای ( ماتریکس ) ؛ بافتی با خواص مکانیکی خاص ایجاد نماید ؛ سلول ها عمر نسبتا طولانی تری دارند اما آنها نیز باید در فواصل زمانی جایگزین شوند ؛ سلول های عضلانی نیز با تکثیر خاصی جایگزین میشوند ؛ سلول های مغزی پس از کودکی بعلت ایجاد ارتباط ها و مواد داخلی که تفکر ؛ تجربه ؛ مهارت و حافظه را شکل میدهند پس از دوران کودکی عملا همیشگی هستند .
یکی از مکانیسم های پیری همین کاهش قدرت جایگزینی سلول های بافتی است که در نهایت منجر به فرسودگی و ترمیم ناپذیری در صورت آسیب می شود . یکی از مهمترین مشکلات مفصل نیز همین است یعنی سرعت پائین جایگزینی سلول های غضروفی که از بعد سنین جوانی بسرعت کاهش میابد ؛ در واقع یکی از بارزترین روندهای پیری ناتوان کننده در بدن انسان عبارتست از تحلیل و سائیدگی غضروف مفصلی در مفاصل تحت فشارهای نامتقارن یعنی زانو و ستون فقرات کمری و عوارض مربوطه . در زانو این تحلیل و سائیدگی در غضروف های پوشاننده سطوح مفصلی و منیسک ها رخ میدهد .
نکته جالب در روش جایگزینی سلول ها چه برای بقاء و چه برای ترمیم ؛ ساز و کار تکثیر و تمایز است ؛ یک سلول استخوانی سلولی است متخصص شده و با شکل و عملکردی بسیار خاص ؛ همینطور یک سلول کبد ؛ یک سلول کلیه ؛ و غیره ؛ وقتی یک سلول بشدت تخصصی میشود یعنی تمایز میابد ؛ عملا قدرت تکثیر را دست خواهد داد ؛ بنابراین سلول های یک بافت که عملکرد آن بافت را انجام میدهند تکثیر نمیشوند ؛ به همین دلیل در هر بافت و بویژه در جدار شریان های ریز آن بافت ؛ سلول هایی وجو دارد به نام سلول های بنیادی stem cell که تخصص و تمایز نیافته اند و وظیفه آنها ؛ تکثیر در زمان لازم و تولید سلول های جدید می باشد. حال این سلول های جدید با تمایز خود تبدیل به سلول های تخصصی آن بافت می شوند که عملکرد آن بافت را انجام می دهند. البته در مورد سلول های بنیادی نیز درجاتی از تمایز وجود دارد مثلا بعضی از آنها در مغز استخوان سلول های رده های خونی را ایجاد می کنند و بعضی دیگر در بافت های همبندی می توانند تبدیل به سلول های ایجاد کننده بافت همبند ؛ تاندون ؛ غضروف ؛ استخوان شوند. یکی دیگر از مشکلات ترمیم غضروف فقدان عروق خونی در آن و کمبود سلول های بنیادی می باشد.
سلول بنیادی مزانشیمی که میتواند تکثیر کند . و بسته به نیاز بدن و ناحیه آسیب دیده ؛ سلول های مختلفی را تولید کند .
یکی رده سلول های خونی در مغز استخوان Marrow و دومی رده سلولهای بافت همبند یعنی فیبروبلاست برای ایجاد تاندون و رباط و بافت همبندی پوست ؛ اوستئوبلاست برای تولید استخوان ؛ کندرو بلاست برای تولید غضروف ؛ سلول های ذخیره کننده چربی ؛ میوبلاست برای تولید عضله ؛ و سلول های سازنده جدار عروق خونی .
در شکل خلاصه ای از این فرآیند و فاکتور های رشد موثر بر تکثیر سلول مزانشیمی اولیه و تمایز آن به سلول های مختلف ؛ آورده شده است .
در روند بقای معمول بافت ؛ سلول های بنیادی به صورت معمول و تحت سازوکار های بازخوردی معمول بافت تکثیر و تمایز پیدا می کنند اما جهت ترمیم بافت ؛ سلول های بنیادی باید به وسیله فاکتورهای رشد بافتی تحریک شده و محل آسیب حرکت کنند و تکثیر شده و تمایز پیدا کنند. به این ترتیب اهمیت فاکتورهای رشد مشخص می شوند و باشروع استفاده از این فاکتورها امید زیادی برای امکان ایجاد و بازسازی بافت های مختلف ایجاد شد. اما به دست آوردن فاکتورهای رشد اغلب بسیار مشکل است تا این که مشخص شد که پلاکت ها منبع بسیار خوب فاکتورهای رشد بافتی هستند که به راحتی قابل جدا سازی از خون بیمار می باشند.
PRP یا پلاسما با پلاکت غلیظ شده ؛ روشی است که در آن پلاکتهای خون ؛ تغلیظ و سپس جدا شده و پس از تزریق فعال کننده و آزاد شدن فاکتورهای رشد به زانو یا مفاصل دیگر یا کنار تاندون تزریق میشود تا با تحریک سلولهای بنیادی موجبات فعال شدن روند ترمیم بافتی فراهم شود .
به منظور به دست آوردن مقادیر مناسب از پلاکت ها ابتدا از بیمار خون گرفته می شود و سپس خون سانتریفیوژ می شود در اثر سانتریفیوژ مواد داخل خون براساس وزن حجمی در لایه های مختلف جدا می شوند که در زیر همه گلبول های قرمز و در بالا ترین قسمت مایع پلاسما قرار می گیرد و در بین این ها لایه ای با غلظت بالائی از پلاکت قرار می گیرد که قابل جداسازی است البته به منظور به دست آوردن حداکثر غلظت پلاکتی و نیز سهولت خارج کردن پلاکت ها ؛ کیت های مختلفی طراحی شده است و بعضا دارای لایه جداکننده جهت تقویت تغلیظ پلاکتی می باشند. پلاکت های جدا شده سپس با تزریق یک ماده فعال کننده پاره شده و فاکتورهای رشد در محلول آزاد می شوند و محلول به داخل زانو تزریق می شود.
از PRP جهت تزریق در داخل مفاصل و بخصوص مفصل زانو و نیز تزریق کنار تاندون ها و محل چسبندگی عضله و تاندون به استخوان مثلا در شانه نیز استفاده می شود همچنین در زانو بلافاصله پس از انجام جراحی و جهت حصول نتایج بهتر ترمیمی می توان از تزریق PRP استفاده نمود.
تحقیقات فراوانی جهت بررسی اثر بخشی تزریق PRP در حل مشکلات بافت های همبندی انجام شده است که بعضا نیز ناموفق بوده مثلا در تسریع جوشخوردگی استخوان عملا تاثیری اثبات نشده است اما در عوض مطالعات فراوانی اثر مثبت آن بر روی غضروف مفصلی زانو را به اثبات رسانده است. که به نظر می رسد عمدتا به دلیل فعال کردن سلول های بنیادی در جهت ترمیم و بازسازی غضروف می باشد بخصوص در زمینه ترمیم سائیدگی های با شدت خفیف تا متوسط غضروف پوشاننده استخوان های زانو و نیز شروع ضایعات منیسک های زانو ودر مطالعاتی با استفاده از MRI مشخص شده که تزریق PRP می تواند باعث معکوس شدن روند آسیب به سمت روند ترمیم شود همچنین مشاهده شده که باعث کاهش التهاب مفصل نیز می شود.
البته پس از شروع و فراگیر شدن استفاده از PRP مطالعات بیشتری در جهت موثر تر نمودن این روش انجام شد و به تدریج مشخص شد که اگر کیت مورد استفاده بتواند گلبول های سفید رابه طور موثری حذف نماید نتایج بهتر می شود همینطور اگر بعضی از فاکتورها حذف شوند نیز نتایج بهتر خواهد شد که با پیشرفت مطالعات روش های انجام PRP و کیت ها نیز روز به روز پیشرفت می کند .
همانطور که گفته شد تزریق داخل مفصلی PRP در زانو اگرچه خواص ضد الهابی نیز دارد ؛ عمدتا به امید تسریع ترمیم انجام میشود ؛ به این ترتیب برای نتیجه گیری اولا پتانسیل مناسبی از ترمیم باید وجود داشته باشد و دوما تخریب غضروف مفصلی نباید خیلی پیشرفته باشد ؛ تا بتوان نتیجه مناسب گرفت ؛ به این ترتیب PRP بویژه در جوانان دچار آسیب های مزمن ورزشی غضروف مفصلی و یا منیسک ها و نیز در سنین میانسالی و شروع این آسیب ها ؛ کاربرد دارد و البته طبق معمول هرگز یک اقدام کافی نیست ؛ یعنی تزریق PRP هم باید با کاهش فشار بر زانو و تقویت عضلات و رفع التهاب زانو قبل از اقدام به آن همراه باشد .
تزریق اسیدهیالورونیک :
اسید هیالورونیک C14H21NO11 ترکیبی است از دو حلقه ۶ ضلعی ( هر یک پنج کربن و یک اکسیژن ) با شاخه های متعدد دارای کربن و هیدروژن و اکسیژن و یک نیتروژن . در واقع فرمول ذکر شده منومر است و میتواند به صورت رشته های بسیار طولانی از طریق اتصال از طریق یکی از اکسیژن های خارج حلقه ؛ به صورت پلی مر دربیابد و حتی به صورت پلی مری با شاخه های متعدد .
اسید هیالورونیک که بعنوان دارو یا ساختار موجود در مفاصل و بافتهای همبند از آن نام خواهیم برد در واقع پلی مر اسید هیالورونیک است که بصورت رشته های پیچیده طولانی نقش بسیار مهمی را بعنوان یک مولکول کلیدی در بافت های همبندی و مفصل بازی میکند .
فرمول منومر اسید هیالورونیک که از دو حلقه گلوکورونیک اسید و ان استیل گلوکوزامین ساخته شده که با یک اکسیژن به هم وصل میشوند و با اکسیژن های دو طرف خود میتوانند به متصل و زنجیره های طولانی و سنگینی را بسازند .
اسید هیالورونیک سه نقش کلیدی دارد
۱- بعنوان ستون فقرات اتصالات در ماده زمینه ای ( ماتریکس ) غضروف ؛ غضروف مفصلی ( هیالن ) ماده ای سفت و در عین حال ارتجاعی و ضربه گیر با قوامی تقریبا شبیه لاستیک سفت است و در سطح خود بسیار صلف و صیقلی است ؛ در زانو این غضروف هم روی استخوان ها را در محل تماس با هم با ضخامت ۴-۵ میلی متر پوشانده و هم بصورت اشکال حجم دار به نام منیسک بعنوان بالشتک ضربه گیر بین استخوان های ران و ساق قرار گرفته . خواص مکانیکی اصلی غضروف توسط ماده زمینه ای یعنی ماتریکس ایجاد میشود که خود توسط سلول های غضروفی تولید و بازسازی میشود . ماتریکس غضروفی دارای سه ماده اصلی است یکی الیاف کلاژن که همانند داربست عمل میکنند و نگهدارنده شکل کلی غضروف هستند ؛ همچنین در سطح غضروف به صورت متراکم و افقی داربستی را برای تجمع دو مولکول دیگر و ایجاد سطح صیقلی ایجاد میکنند . ماده دوم اسید هیالورونیک است که بصورت رشته های وجود دارد و ماده سوم یعنی کمپلکس پروتئوگلیکان ( اگرکان )؛ که متشکل از یک رشته پروتئین مرکزی است و در اطراف آن رشته های کندروتین سولفات و سایر مولکولهای مربوطه وجود دارند ؛ کمپلکس های متعدد اگرکان بوسیله یک پروتئین متصل کننده به رشته اسید هیالورونیک میچسبند بصورتی که رشته اسید هیالورونیک در مرکز و به اطراف آن تعداد زیادی اگرکان چسبیده است و کمپلکس اگرکان است که خواص بیومکانیک خاص غضروف یعنی سفت و ارتجاعی بودن مثل لاستیک را برای آن ایجاد میکند و اسید هیالورونیک در واقع نگه دارنده پروتئوگلیکان است .
ساختار شماتیک عناصر تشکیل دهنده مفصل و غضروف مفصلی
بافت غضروف مفصلی با رنگ آمیزی مخصوص بافتی
ساختار ماتریکس غضروف ؛ اگرکان ها که در واقع ماده اصلی ایجاد کننده ماتریکس غضروف هستند و خواص مکانیکی غضروف را ایجاد میکنند به صورت ساختارهای پیچیده حجمی به ستون فقراتی از اسید هیالورونیک متصل هستند . اسید هیالورونیک با جذب آب ؛ باعث پر شدن فضای بین اگرکان ها شده . الیاف کلاژن به مانند داربست عمل میکنند.
ساختار دقیق اگرکان که از کوندرویتین سولفات و رشته پروتئینی مرکزی ساخته شده و با پروتئین های اتصالی به پلی مر رشته ای اسید هیالورونیک متصل شده است .
۲- بعنوان جذب کننده آب ؛ اسید هیالورونیک میتواند مقادیر زیادی مولکولهای آب را بخود جذب کند ؛ و یکی از مهمترین کارکردهای آن در ماتریکس غضروف مفصل همین عملکرد اسفنج گونه است که نه تنها باعث ایجاد خاصیت جذب نیرو و پلاستیسیتی میشود بلکه با خاصیت اسفنج گونه و گرفتن و پس دادن مایع میان بافتی در سیکل های فشار باعث کمک به تغذیه سلولهای غضروفی میشود . همین خاصیت باعث میشود در هسته مرکزی دیسک کمر باعث ایجاد بافتی بسیار خاص و جذب کننده فشار شود ؛ همچنین در بافت همبندی پوست نیز نقش کمک به ایجاد فرم داشته و در ضمن در اقدامات زیبایی بعنوان حجم دهنده و ضد چین و چروک بکار گرفته می شود . در قطره های چشمی به منظور مرطوب نگهداشتن پایدار نیز بکار میرود . و در نهایت اینکه این خاصیت یکی از مهمترین نیازها در ایفای نقش سوم است .
۳- روان کاری سطوح متحرک : اگرچه سطح غضروف مفصلی بسیار صیقلی است اما بازهم نیاز به روانکاری دارد ؛ اسید هیالورونیک در پلیمرهایی بزرگ و طولانی و با جذب آب به خودش یک مایع با ویسکوزیته بالا ایجاد میکند که در مقادیر بسیار کم مایع مفصلی بشدت اصطکاک بین غضروف های مفصلی را کم کرده و از همه مهمتر با قرار گرفتن بین سطوح غضروفی جلوی اصطکاک و فرسودگی را میگیرد ؛ مایع مفصلی در مفاصل متحرک از بافت سینوویال داخل مفصل ترشح میشود و سلامت آن از عوامل مهم کارکرد بدون اصطکاک مفصل می باشد و نیز با داشتن مواد مغذی تامین کننده مهم تغذیه غضروف مفصل می باشد ؛ در جریان التهاب نه تنها با شکسته شدن پلیمرهای اسید هیالورونیک کیفیت آن و ویسکوزیته مایع مفصلی کاهش و عملکرد ضداصطکاک آن کاهش میابد بلکه مواد تغذیه ای غضروف نیز کاهش میابد . عملکرد روانکاری اسید هیالورونیک در سایر قسمتهای متحرک نیز وجود دارد مثلا ترشح توسط سلول های سیوویال در غلاف تاندونها در مورد تاندون های طولانی در مچ ها و دست و پا ؛ در بورس ها یعنی لایه های نازک قرارگرفته بین بخش متحرکی از پوست ؛ تاندون یا عضله که باید بر روی استخوان حرکت کند و نیز بین لایه های ماهیچه ای .
بنابراین منطقی است که با توجه به نقش مهم ساختاری در غضروف مفصل و نیز بعنوان روان کننده ؛ تزریق داخل مفصلی اسید هیالورونیک در زانو بتواند نتایج بسیار خوبی را در مقابله با سائیدگی غضروف مفصلی بوجود آورد و همینطور نیز هست ؛ اما علاوه بر این ؛ نکته بسیار مهمتری نیز وجود دارد ؛ همانطور که گفته شد در سطح غضروف مفصلی توسط آرایش خاصی از کلاژن و سایر عناصر تشکیل دهنده ؛ سطحی صیقلی و محکم ایجا میشود ؛ با شروع سائیدگی و فرسودگی به تدریج همین سطح صاف دچار خوردگی و فیبریلاسیون شده یا به اصطلاح فارسی ریش ریش میشود ؛ و قطعات غضروف از سطح آن جدا میشود ؛ بدیهی است که این موضوع خود باعث میشود که سطح غضروف از صیقلی بودن خارج شده و با در نظر گرفتن کاهش ویسکوزیته مایع مفصلی در اثر التهاب ؛ اططکاک بین سطوح مفصلی بشدت بالا رفته و حالا خود سطوح مفصلی با هر حرکت باعث تخریب بیشتر خود میشوند . اینجاست که تزریق اسید هیالورونیک بداخل زانو باعث پر شدن حفرات و کمک به ترمیم سطحی غضروف نموده و از اصطکاک بیشتر جلوگیری و باعث متوقف نمودن پیشرفت آرتروز میشود .
غضروف نرمال
فیبریلاسیون (ریش ریش ) شدن
خوردگی سطحی
خوردگی عمقی
تخریب غضروف تا استخوان
به این ترتیب تزریق داخل زانوی اسید هیالورونیک نه تنها در آرتروزهای متوسط در جهت صیقلی کردن مجدد سطوح مفصلی و جلوگیری از پیشرفت آرتروز بسیار موثر است ؛ بلکه در هر شدت از آرتروز با ایجاد مایع مفصلی با ویسکوز بالا و روانکاری مفصل باعث بهبود عملکرد و کاهش التهاب میشود و بنابراین در موارد آرتروز شدید نیز استفاده از آن منطقی و نتیجه بخش است .
اسید هیالورونیک سابقا از منابع حیوانی و بخصوص از تاج خروس گرفته میشد اما با افزایش نیاز در اثر نتایج خوب حاصل از آن ؛ روش سنتتیک تولید آن توسعه داده شده و مشکل نادر حساسیت زایی آن نیز برطرف شد و دارویی است بسیار سالم و عملا بدون عارضه ( اخیرا شکل خوراکی آن هم وارد بازار شده است ) که برای طیف وسیعی از آرتروزهای متوسط تا شدید و بسیار شدید تجویز میشود .
یکی از مهمترین پارامترهای تعیین کننده در کیفیت آن ؛ وزن مولکولی و بزرگی پلیمر آن است ؛ هرچه پلیمر از مولکول های بیشتری ساخته شده و بزرگتر باشد ؛ جذب آب و ویسکوزیته بیشتری دارد و در روانکاری موثرتر و بقای بیشتری در مفصل دارد ؛ آمپول های اسید هیالورونیک برندهای بسیار زیادی در بازار دارد و روش تجویز آن به طور معمول به صورت سه تزریق با فواصل یک هفته یا بیشتر در هر زانو میباشد ؛ تا اسید هیالورونیک کافی به زانو برسد و حداکثر تاثیر حاصل شود ؛ اما در سال های اخیر انواع با پلیمر بزرگتر ساخته شده که با یک تزریق کار سه تزریق انجام میشود اگرچه که قیمت این برندها گرانتر است . اسید هیالورونیک تزریق شده معمولا تا ۶ ماه داخل زانو باقی میماند ؛ اگر آرتروز در حد متوسط باشد معمولا با کاهش علائم سایر اقدامات درمانی ادامه یافته و تزریق دیگری لازم نمیشود ؛ اما در آرتروزهای شدید میتوان به صورت نامحدود تزریق را هر چند ماه انجام داد .
و البته طبق معمول در آرتروز هرگز یک اقدام کافی نیست ؛ یعنی تزریق اسید هیالورونیک هم باید با کاهش فشار بر زانو و تقویت عضلات و رفع التهاب زانو قبل و بعد از اقدام به آن همراه باشد .
تزریق ازون :
ازون O3 از ترکیب سه اتم اکسیژن با هم بوجود آمده ( بر خلاف اکسیژن معمول O2 که از ترکیب دو اتم اکسیژن ایجاد شده است ) ؛ به صورت معمول در بدن موجود نیست و در مقادیر زیاد زیاد نیز آثار مناسبی بر روی بدن ندارد ؛ اما در مقادیر درمانی از دیرباز بعنوان ازون تراپی بکار میرفته است .
ازون تراپی معمول به معنای تزریق مقادیر درمانی ازون بداخل خون جهت تقویت سیتم ایمنی یا کمک در درمان بعضی بیماری های خاص از قدیم طرفداران زیادی دارد اگرچه که به همینطور منتقدانی هم دارد ؛ حیطه بعدی در استفاده از ازون کمک در درمان زخمهای عفونی بویژه در مناطق دچار کاهش خونرسانی می باشد بخصوص در زخمهای پای دیابتی ؛ زخم بستر و زخم های ناشی از نارسایی وریدی . حیطه نسبتا جدید تر استفاده از ازون ؛ استفاده از آن بعنوان عامل موثر ضدالتهابی در درمان مشکلات مفصلی می باشد .
همانطور که در مبحث درمان دارویی گفته شده ؛ التهاب ایجاد شده در جریان آرتروز خود باعث تخریب بیشتر مفصل میشود و در ضمن گاهی خود التهاب بیش از حد عامل تخریب غضروف است ؛ عملا هر عاملی که التهاب را کم کند ؛ نه تنها موجب بهبود درد و عوارض ناشی از آن مثل ناتوانی ؛ اسپاسم عضلات و خشکی مفصل میشود ؛ بلکه باعث شکستن حلقه معیوب تخریب غضروف <–> التهاب میشود ؛ همچنین با رفع التهاب و حذف مانع اصلی فعال شدن روند ترمیم ؛ روند ترمیم نیز فعال میشود .
در مطالعات زیادی نشان داده شده تزریق ازون در مفصل نه تنها از راه های مختلف موجب کاهش التهاب میشود ؛ بلکه در دراز مدت تغییرات مثبت در بافت شناسی غضروف ایجاد میشود ؛ خود ازون در دوز درمانی تعیین شده بسیار بی عارضه بوده و تزریق آن معمولا به صورت سه تزریق با فواصل یک هفته یا بیشتر انجام میشود و در صورت تاثیر مثبت بر علائم ؛ قابل تکرار هر سه ماه می باشد . ازون توسط دستگاه ازون ساز با استفاده از اکسیژن ساخته میشود و یا به صورت کپسول های خاصی قابل تهیه است . به صورت معمول برای بیمارانی که دچار التهاب شدید مفصل هستند جهت کاهش التهاب و پیشگیری از پیشرفت آرتروز و یا در بیماران دچار آرتروز شدید جهت رفع درد و بهبود عملکرد و کاهش ناتوانی استفاده میشود .
و البته طبق معمول هرگز یک اقدام در آرتروز کافی نیست ؛ یعنی تزریق ازون هم باید با کاهش فشار بر زانو و تقویت عضلات و رفع التهاب زانو قبل و بعد از اقدام به آن همراه باشد .
تزریق داروهای خاص روماتیسم :
در روماتیسم شدید و با التهاب شدید مفصل و عدم پاسخ مناسب به درمان دارویی روماتیسم ؛ گاه لازم میشود جهت ساکت کردن واکنش خودایمنی شدید در زانو و پیشگیری از پیشرفت آرتروز و تخریب مفصل و دفورمیتی ؛ داروهای خاص درمان روماتیسم و مهار کننده ایمنی مستقیما بداخل زانو تزریق شود .