مولف : دکتر محمد زهرایی جراح استخوان و مفاصل ( ارتوپد )
تجویز بریس :
در بسیاری از موارد ؛ آرتروز زانو با انحراف زانو همراهی دارد و معمولا این انحراف به صورت ژنوواروس یا زانوی پرانتزی می باشد ؛ ( ندرتا نیز به شکل زنووالگوس یا زانوی ایکس ممکن است باشد) البته معمولا از ابتدا زانو پرانتزی است ( اگرچه در حد کم ) و با ایجاد فشارهای نا متقارن سبب ایجاد سائیدگی زودرس و پیشرفت آرتروز میشود و سپس خود آرتروز نیز با ایجاد سائیدگی در غضروف و استخوان باعث پیشرفت انحراف میشود ؛ و گاهی در حد انحراف بسیار شدیدی پیش میرود ؛ بهترین روش در مورد انحراف زانوی متوسط تا شدید اصلاح جراحی آن در سنین جوانی است ؛ اما گاها انجام نشده و در سنین بالا منجر به ایجاد آرتروز و تشدید انحراف میشود ؛ و معمولا در صورت بروز آرتروز شدید در حضور انحراف ؛ پاسخ به درمان های طبی بسیار کاهش می یابد و بهترین راه درمان انجام جراحی و تعویض مفصل زانو میباشد ؛ اما گاهی جراحی و تعویض مفصل زانو نیز بعللی قابل انجام نیست .
به هر حال در موراد انحراف همراه با آرتروز ؛ یکی از بهترین اقدامات استفاده از بریس است ؛ بریس ممکن است حتی در موارد متوسط آرتروز و به منظور پیشگیری از شدت آرتروز و انحراف بیشتر استفاده شود ؛ میتواند در موارد شدید جهت جلوگیری از پیشرفت مشکل و کاهش درد و بهبود عملکرد استفاده شود . ( البته بریس ها انواع بسیار متنوعی دارند و در گستره وسیعی از مشکلات زانو از آسیبهای استخوان و غضروف و رباط و منیسک گرفته تا زمان پس از جراحی و همچنین آرتروز استفاده میشوند )
Brace که در این مورد به صورت کلی میتوانیم آن را زانوبند بنامیم چهار هدف کلی را میتواند برای ما مهیا کند:
۱-محدودیت حرکت : بریس ها میتوانند زانو را در حالت صاف نگه داشته و مانع خم شدن آن شوند و با بصورت قابل تنظیم یک سری حرکات را محدود کنند ؛ اما این بریس ها معمولا در زمان آسیب دیدگی زانو و یا پس از عمل جراحی یا بعنوان جایگزین گچ در مورد بعضی شکستگی ها استفاده میشوند ؛ و معمولا برای آرتروز استفاده نمیشوند .
۲-حذف فشار از بخشی از زانو ؛ اغلب زانو بندهایی که برای آرتروز بکار میروند در واقع به این منظور طراحی شده اند که فشار وارده بر سطوح مفصلی را در هنگام راه رفتن و فعالیت کاهش دهند .
برای مثال در بعضی زانو بند ها حلقه ای از جنس نرم و معمولا سیلیکون در اطراف کشکک وجود دارد که از انحراف کشکک به خارج و حرکت بیش از حد آن در هنگام حرکت در پله و سطح شیب دار جلوگیری نموده و مانع فشار بیش از حد به غضروف پشت کشکک میشود . به جز اینکه غضروف پشت کشکک زانو حساس ترین محل نسبت به سائیدگی است و اغلب آرتروز از آن جا شروع میشود ؛ بعضی اوقات بدلیل ضعف بخش داخلی عضله چهاسر یا بعضی انحرافات ساختاری ؛ کشکک تمایل به انحراف به خارج ( یعنی به سمت مخالف خط مرکزی بدن ) دارد ؛ و این بشدت موجب تشدید سائیدگی غضروف کشکک میشود . به جز اینکه با ورزش باید سر داخلی عضله چهارسر را تقویت نمود ؛ استفاده از این نوع بریس کمک کننده است .
همچنین در موارد انحراف به صورت زانوی پرانتزی و یا ایکس واضح است که فشار در یک طرف زانو بالا رفته و نه تنها موجب سائیدگی زودرس بلکه در صورت شروع سائیدگی شدت یافتن آن را تسریع میکند ؛ در این جالت از بریس با بار bar یا اصطلاحا فنر استفاده میشود که با قرار گیری در یک یا دو طرف مفصل زانو باعث میشوند که بخشی از فشار وزن از داخل مفصل نگذرد و از طریق بریس وارد بار شده و به سمت دیگر بریس منتقل شود ؛ بخصوص در ایران که زانوی پرانتزی نسبتا شایع است و استفاده از زانوبند با فنر در سمت داخل ( سمتی از زانو که به خط وسط بدن نزدیک تر است و در زانو پرانتزی ؛ زیر فشار بیشتر قرار میگیرد ) کمک زیادی به رهایی غضروف مفصلی از فشار بیش از حد می نماید .
۳-اصلاح دفورمیتی ؛ بریس ها به طور تئوریک میتوانند با تغییر راستای نیروی وارده بر مفصل در هنگام وزن گذاری و یا وارد کردن فشار توسط ساختار بریس حتی در زمان استراحت موجب اصلاح دفورمیتی در مفصل و استخوان شوند ؛ اصلاح استاتیک ساختار و شکل استخوان فقط در اوائل دوران کودکی امکان پذیر است که استخوان ها در مرحله رشد سریع هستند ؛ اما اصلاح دینامیک با تغییر جهت نیرو های وارده در زمان وارد شدن وزن به اندام را میتوان از بریس انتظار داشت ؛ این قابلیت در ساختار زانوبند بویژه در مواردی که همراه با فنر برای ژنوواروس ساخته میشوند ؛ قابل ایجاد است و نیز میتوان با تغییراتی در کفش یا کفی طبی نیز تغییر جهت نیروها را برآورده نمود .
۴-ایجاد پایداری : ایجاد پایداری را بتوان شاید مهمترین هدف استفاده از بریس دانست و هر بریس درجاتی از پایداری را ایجاد میکند . در موارد آرتروز شدید و دفورمیتی و آسیب رباط و منیسک بخصوص اگر عضله چهاسر ضعیف باشد ؛ ممکن است کار به جایی برسد که زانو اساسا زیر وزن بدن دچار ناپایداری شده و نتوان روی آن ایستاد ؛ بریس هایی با ساختار قویتر و بخصوص دارای دو فنر یا حتی مفصل کنار زانو میتوانند بر این مشکل غلبه و پایداری کافی برای راه رفتن را ایجاد نمایند .
زانو بند ساده با حلقه نگهدارنده تثبیت کننده کشکک در اطراف آن
زانوبند فنر دار در یک یا دو طرف که پایداری و رفع فشار متوسطی اعمال میکند
زانو بند با مفصل متحرک در یک یا دو طرف که حداکثر پایداری و رفع فشار از غضروف مفصلی را در هنگام راه رفتن ایجاد میکند .